Testowanie- czym jest?
Jednym z najważniejszych elementów projektu „Młodzieżowe Rady Gmin jako mechanizm konsultacji społecznych” realizowanego przez Fundację Civis Polonus w okresie kwiecień 2011- wrzesień 2012 jest testowanie działań konsultacyjnych stworzonego modelu opartego na opiniach ekspertów zebranych w trakcie spotkań organizowanych przez zespół Fundacji.
Dzięki spotkaniom z ekspertami w dziedzinie samorządu terytorialnego, współpracy z młodzieżą oraz działalności pozarządowej, zastanawialiśmy się w jaki sposób Młodzieżowe Rady Gmin mogą stać się równoprawnym partnerem, a nie tylko wykonawcą, działań powierzonych przez władze samorządowe.
Najlepszą z możliwych metod jest sprawdzenie proponowanych działań w praktyce, dlatego też bardzo ważny etap testowania modelu poprzedziliśmy kilkudniowym szkoleniem dla przedstawicieli Młodzieżowych Rad Gmin oraz ich opiekunów.
Do testowania zaproszone zostały trzy gminy (zaproszenie dotyczyło Młodzieżowej Rady Gminy oraz władz samorządu) z Płużnicy (z województwa kujawsko-pomorskiego), Baranowa (z województwa mazowieckiego) oraz z Łubianki (z województwa kujawsko-pomorskiego).

Jak to się robi w Polsce?

Bardzo popularnym terminem, który od jakiegoś czasu zagościł na stałe w słowniku polskich polityków, nieco wcześniej wśród przedstawicieli NGO, jest idea konsultacji społecznych. Ujmując rzecz najściślej, z konsultacjami społecznymi mamy do czynienia gdy władza wychodzi naprzeciw oczekiwaniom i potrzebom obywateli, nie w sposób arbitralny podejmując decyzje, a pytając i czekając na opinie ludzi. Jak wygląda to w praktyce? Niestety dotychczasowe doświadczenie w Polsce uświadamia, że różnie- nie brakuje bardzo dobrych przykładów, niemniej jednak wiele jest sytuacji, w których mimo użycia terminu „konsultacje społeczne” nie ma podstaw by sądzić, że mamy z nimi do czynienia. Wiele godnych przytoczenia przykładów zostało już przetestowanych w wielu polskich miastach i może w zupełności służyć za godny naśladownictwa przykład dla innych gmin. Warto wskazać na konsultacje prowadzone m.in. w Częstochowie, gdzie Biuro Inicjatyw Lokalnych i Konsultacji Społecznych (finansowane ze środków samorządowych) przeprowadza bardzo rzetelne i merytoryczne konsultacje, mimo że na działanie te nie są przeznaczane ogromne środki finansowe (więcej info na http://konsultacje.czestochowa.pl/). Z kolei bardzo dobrym przykładem konsultacji społecznych realizowanych przez organizację pozarządową są działania Pracowni Zrównoważonego Rozwoju z Torunia, która własnym zaangażowaniem zrealizowała konsultacje dotyczące rewitalizacji jednego z toruńskich parków, natomiast aktualnie prowadzi konsultacje z władzami miasta nt. toruńskiej Starówki. [1]

 
Konsultacje z młodzieżą- czy są możliwe?

Działań konsultacyjnych, które angażują obywateli jest coraz więcej, co bez wątpienia jest  bardzo dobrym prognostykiem na przyszłość dotyczącą odejścia od demokracji przedstawicielskiej na korzyść demokracji partycypacyjnej, tym niemniej konsultacji społecznych, które angażują młodzież jest jak na lekarstwo. Konsultacje społeczne z młodzieżą poza oczywistym walorem angażowania obywateli w procesy decyzyjne mają dodatkowy pozytywny czynnik- edukują, uczą młodych tego, jak stać się pełnoprawnym obywatelem, przygotowują do roli członka społeczeństwa, który nie tylko ma bierne prawo wyborcza raz na kilka lat, a czynnie podejmuje działania w najbliższym otoczeniu. Konsultowania decyzji/działań przez młodzież nie należy mylić z wykonywaniem cudzych obowiązków i zadań oraz z delegowaniem zobowiązań (najczęściej mylone z przejęciem roli i obowiązków urzędników bądź władz gmin). Poprzez konsultacje społeczne z młodzieżą należy rozumieć stworzenie przyjaznej przestrzeni w ramach której można w formie dialogu zastanawiać się jakie są najlepsze rozwiązania, perspektywy młodzieży oraz zdania dorosłych. Współdecydowanie różni  się zasadniczo od wykonywania cudzych obowiązków, nikt bowiem nie ma prawa delegować, a jedynie oczekiwać opinii i zdań, które okazać się mogą cenne przy projektowaniu i wdrażaniu kluczowych dla społeczności lokalnej rozwiązań.
 
 
 
Po co konsultować?

Jak podkreślałem wcześniej, konsultować warto z kilku powodów, przede wszystkim, konsultacje społeczne mogą przyczynić się do wzrostu zaufania społecznego w naszym kraju, które jest na dramatycznie niskim poziomie. Jak bowiem wynika z badań, tylko co czwarty Polak wskazuje, że większości można ufać, co oczywiście jest wynikiem fatalnym (por. http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2010/K_029_10.PDF). Po drugie, konsultować warto by pokazywać obywatelom, że ich głos nie jest „na wagę złota” tylko i wyłącznie kiedy mają go oddać przy urnie wyborczej. Angażując różne grupy społeczne ludzie dostają jasny sygnał, zauważają, że chce się ich słuchać, ich zdanie zostanie przedstawione, a ich pomysł może zostać zrealizowany. Tworząc przestrzeń do wypowiedzi daje się również jasny sygnał, iż działania urzędników/decydentów nie są nieomylne, z gruntu definicji najlepsze, nikt bowiem nie zakłada z góry, że jego pomysł może być najlepszy.
 
 

Jak konsultować z młodzieżą?
 

Bardzo dobrą przestrzenią gdzie decyzje społeczności lokalnej można konsultować z młodymi są Młodzieżowe Rady Gmin (MRG). Formowane przez aktywne osoby są często przestrzenią, w której bardzo cenna energia kierowana jest na organizowanie bieżących przedsięwzięć, które w wielu przypadkach nie spełniają oczekiwań młodych aktywistów.
Testowany przez nas model powstał w wyniku widocznej w wielu przypadkach fasadowej roli MRG oraz prowizorycznych działaniach.
 

 
Testowanie modelu konsultacji z młodzieżą  

Proces testowania modelu konsultacji rozpoczął się w lutym br. (poprzedzało go szkolenie, na którym przedstawiciele MRG wraz z animatorami poznali się z opiekunami współpracującymi z naszym zespołem w celu podjęcia pięciomiesięcznego testowania). Każdy opiekun raz w miesiącu spotyka się z młodymi oraz władzami gminy w miejscowości działania MRG. Wraz z osobą odpowiedzialną za funkcjonowanie MRG w towarzystwie władz gminy doradza, pomaga oraz animuje najbliższe działania, tak aby ich charakter miał jak najbardziej konsultacyjnych charakter. W każdej z w/w gmin działania wyglądają inaczej, wynika to zarówno ze specyfiki gminy, indywidualnych pomysłów młodzieży, działań władz gminy oraz podejścia opiekunów i charakteru młodzieży. Poniżej przedstawiam działania każdej gminy za dwa pierwsze miesiące testowania (luty oraz marzec).
 
 
Płużnica

Młodzieżowa Rada Gminy w Płużnicy jest najmłodszą ze wszystkich biorących udział w projekcie. Została powołana w styczniu br., mimo tego od samego początku widoczny jest wśród założycieli (wójt gminy Płużnica oraz opiekunowie MRG) duży potencjał do pracy i energia wśród młodzieży. Od stycznia liczba pomysłów na działania (pochodząca zarówno od młodzieży jak i dorosłych) była bardzo szeroka i zróżnicowana. Działania konsultacyjne uznać w tym przypadku można za partycypacyjne, zróżnicowane i związane z wieloma tematami.
Poniższa tabela pokazuje harmonogram pracy ustalony z opiekunem MRG w projekcie na najbliższy czas w ciągu kilku kolejnych miesięcy:
 

 
 
Łubianka

Młodzieżowa Rada Gminy w Łubiance jest najdłużej istniejącą Radą (obecnie III kadencja). Przedstawiciele Rady są w większości uczniami szkół ponadgimnazjalnych, uczęszczają do szkół poza gminą, tym niemniej są bardzo związani z działaniami gminy i starają się w jak największym stopniu uczestniczyć w jej działaniach oraz planowaniu kluczowych rozwiązań.
 

 
 
Baranów

Młodzieżowa Rada Gminy Baranów została powołana jesienią 2011 roku. Składa się z 15 aktywnych członków, którzy pochodzą z kilku miejscowości gminy. Młodzieżowi radni wraz z  animatorką oraz władzami gminy przygotowują się do wprowadzenia rozwiązań strukturalnych w gminie (m.in. plan działań trenera sportu, plan pracy biblioteki) oraz udziału i roli MRG w trakcie imprez okolicznościowych.